Vô gia đình – Hector Malot

Vô gia đình có thể được xem là tiểu thuyết nổi tiếng nhất của văn hào Pháp Hector Malot, được xuất bản năm 1878. Tác phẩm đã được giải thưởng của Viện Hàn lâm Văn học Pháp. Nhiều nước trên thế giới đã dịch lại tác phẩm và xuất bản nhiều lần. Từ một trăm năm nay, Vô gia đình đã trở nên vô cùng quen thuộc đối với thiếu nhi Pháp, cũng như thiếu nhi Việt Nam, được chuyển thể thành phim nhiều lần và tạo nên nguồn cảm hứng cho việc ra đời nhiều sáng tác nghệ thuật ở khắp nơi.

Câu chuyện kể về cậu bé Rêmi lên tám sống cùng má Barberin ở Chavanon – một trong những làng nghèo nhất ở miền Trung nước Pháp với những cánh đồng hiếm khi được cày cấy, những vùng đất mênh mông mọc toàn cỏ thạch thảo và cây đậu kim, cùng con bò già Roussette – gia tài lớn nhất mà họ có.

Gia đình ấy đã sống một cuộc sống cơ hàn nhưng tràn ngập yêu thương, cho đến khi, cha cậu – ông Barberin bị một tai nạn khi đang làm việc ở Parris và trở về. Sự thật xót xa được tiết lộ, Remi không phải là con ruột của họ, em chỉ là một đứa trẻ được nhặt về tại công viên. Cậu bé ấy đã chua xót mà thốt lên:

“Tôi là một đứa trẻ người ta nhặt được.

Tuy vậy, cho đến năm lên tám, tôi vẫn tưởng tôi có mẹ cũng như mọi đứa trẻ khác, vì mỗi khi tôi khóc thì luôn luôn có một người đàn bà dịu dàng ôm tôi vào lòng, âu yếm ru, khiến cho nước mắt tôi ngừng chảy.

Và khi tôi lên giường ngủ, cũng có một người đàn bà đến hôn tôi. Và khi gió rét tháng chạp trát những bông tuyết vào cửa kính trắng xóa, bà ấy vừa ấp ủ chân tôi trong đôi bàn tay trìu mến của bà, vừa hát cho tôi nghe một bài hát mà giờ đây tôi vẫn còn nhớ điệu và lõm bõm vài lời ca…”

Thế rồi trong một hôm má không có ở nhà, Rêmi bị người cha bán cho cụ Vitali chủ một gánh xiếc rong.

“Ngồi trên thảm cỏ tôi đưa mắt tìm nhà mẹ tôi, nước mắt cứ trào ra.

Dưới chân tôi là một thung lũng mà ở đó, chúng tôi vừa đi qua, cánh rừng và cánh đồng cỏ, rồi đến chỗ thấp hơn hiện ra ngôi nhà lẻ loi, cô quạnh của tuổi thơ tôi, ngôi nhà má tôi.

Ngôi nhà đó dễ nhận vì ở giữa đám cây cao, có một làn khói xanh xanh từ mái bếp tỏa lên trên trời và bay về phía tôi ngồi. Không rõ vì quá tưởng tượng hay vì thực sự mà làn khói đó đưa đến bên tôi một mùi quen thuộc của cành sồi. Thứ củi duy nhất mà chúng tôi đã dùng trong suốt mùa đông. Tôi mường tượng như là đang ngồi cạnh bếp nhà tôi, trên chiếc ghế dài, hai chân vùi vào đống tro, gió luồn vào nóc bếp hắt khói vào mặt chúng tôi.

Tất cả mọi vật đều ở chỗ cũ, từ cái xe một bánh của tôi, cái cây làm bằng cành cây của tôi, cái chuồng thỏ khi chúng tôi còn nuôi thỏ, cho đến cái vườn, góc vườn thân yêu của tôi, nhìn rõ mồn một. Ai sẽ ngắm nó nở những bông hoa xấu số của tôi? Ai sẽ sờ đến khóm cúc-vu của tôi? Chỉ bước thêm một bước nữa là tôi mất tất cả những thứ thân yêu đó…”

Và từ đó cuộc hành trình bắt đầu!

Rêmi đi theo một đoàn xiếc chó, khỉ, rồi cầm đầu đoàn ấy đi lưu lạc khắp nước Pháp, sau đó bị tù ở Anh, cuối cùng tìm thấy mẹ và em.

Rêmi đã lớn lên trong gian khổ, em đã chung đụng với mọi hạng người, sống khắp mọi nơi. Em đã lao động mà sống, lúc đầu dưới quyền điều khiển của một ông già từng trải và đạo đức, cụ Vitali, về sau tự lập không những lo cho mình, còn bảo đảm việc biểu diễn và sinh sống cho cả một gánh hát rong.

Đã có khi em và cả đoàn lang thang mấy hôm liền không có chút gì trong bụng. Đã có khi em suýt chết rét. Đã có khi em bị lụt ngầm chôn trong giếng mỏ mười mấy ngày đêm. Đã có khi em mắc oan bị giải ra trước tòa án và bị ở tù. Và cũng có khi em được nuôi nấng đàng hoàng, ấm no… nhưng dù ở đâu Rêmi vẫn giữ cho mình lòng tốt và sự hy sinh. Cuối cùng, qua bao gian khổ, Rêmi gặp được gia đình thật sự, trả ơn cho những người đã giúp đỡ mình trong lúc cơ hàn, và sống hạnh phúc.

Bên cạnh Rêmi còn có chú bé nghệ sĩ Matchia khôn ngoan, linh lợi, tháo vát, tận tình với bạn. Con chó Capi không như người và rất có nghĩa. Con khỉ Giôlicơ liến láu và đáng thương…

Vô gia đình với những câu chuyện cảm động rơi nước mắt về tình yêu thương con người sâu sắc trong những hoàn cảnh gian nan nhất, tình bạn được đề cao, tình hữu ái giữa những người cùng khổ như Rêmi và Matchia, với gia đình trồng hoa, và một tình yêu chớm nở tinh khôi cùng cô bé câm Lise. Đáng suy nghĩ nhất là lòng tốt của Rêmi dành cho mọi người. Vẫn là một chú bé có vui, có buồn, giận hờn và căm ghét nhưng luôn chân thành và vô tư. Vô gia đình làm sống lại những hành trình thơ bé mà mỗi chúng ta từng có và từng quên lãng. Tác phẩm ca ngợi sự lao động bền bỉ, tinh thần tự lập, chịu đựng gian khó, khích lệ tình bạn chân chính. Ca ngợi lòng nhân ái, tình yêu cuộc sống, ý chí vươn lên không ngừng…

Ngoài cuộc hành trình đầy gian nan, vất vả của cậu bé Rêmi và những người bạn trong gánh xiếc, bạn đọc còn được trải tầm mắt dọc theo những con đường, những cánh đồng xanh ngút ngàn, những con sông tuyệt đẹp của đất nước Pháp, được hòa mình cùng những sinh hoạt từ nông thôn đến đô thị, được khám phá một phần cuộc sống của xứ sở sương mù Anh quốc…

Tất cả những lời bình luận cho cuốn sách Vô gia đình của Hector Malot chỉ nên gói gọn trong một từ: “Kinh điển!”. Từ cuối thế kỉ 19, khi cuốn sách lần đầu được xuất bản tới nay đã có hàng triệu triệu độc giả, đặc biệt là những độc giả nhỏ tuổi trên khắp thế giới biết tới. Đấy thực sự là một món quà đắt giá trong cuộc đời mà mỗi người trong chúng ta may mắn biết được.

Tác phẩm đã dạy cho người đọc, những người đang trưởng thành, cả chưa và đã trưởng thành những bài học về ý chí, nghị lực và lao động chân chính. Đặc biệt hơn lại là từ cuộc đời của một đứa bé bất hạnh. Với các câu chuyện nhỏ nhiều tình tiết, nhiều tuyến nhân vật đan xen, thắt rồi mở, mở rồi lại thắt, Vô gia đình sẽ đưa người đọc vào chuyến phiêu lưu hấp dẫn của chú bé Rêmi với đủ mọi tâm trạng: thích thú, bất ngờ, hồi hộp, đau lòng; thậm chí có những lúc trở nên tuyệt vọng, để đi đến những bất ngờ, những thăng hoa của hạnh phúc trong tình cảm bạn bè, tình yêu gia đình…

Thu Hiền 

KOMO chân thành cảm ơn bạn Thu Hiền đã đóng góp bài viết này. 

Độc giả có bài cảm nhận về tác phẩm, thông tin/bài phỏng vấn tác giả hoặc bài viết về sách/việc đọc sách nói chung… muốn đóng góp cho KOMO Blog, xin gửi về ebookclub@komo.vn. 

Nếu bài viết được duyệt đăng blog KOMO, bạn sẽ được tặng một ebook bất kì trên KOMO do bạn tự chọn. 

Lời BTV

Độc giả có thể tìm đọc những tác phẩm liên quan đến chủ đề gia đình và tác phẩm Vô gia đình được đề cập trong bài viết này qua các ebook có trên KOMO dưới đây:

Vô Gia Đình 1 – Hector Malot

Vô Gia Đình 2 – Hector Malot

Gia Đình Dưới Chân Cầu – Natalie Savage Carlson

Mẹ Frisby Và Gia Đình Chuột – Robert C. O’Brien