Nguyễn Văn Xuân - Một Người Quảng Nam

Nguyễn Văn Xuân – Một người Quảng Nam gồm 27 bài viết của Nhà Quảng học Nguyễn Văn Xuân đã được đăng trên Tạp chí Xưa & Nay từ năm 1994 đến khi ông mất (2007). Đây là những bài viết với nhiều thể loại khác nhau những đều là những nghiên cứu, biên khảo về địa lý, lịch sử, văn hóa và con người Quảng Nam xưa nay.

Theo đó, bạn đọc có thể tìm hiểu được về sự hình thành của vùng đất Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng cùng với sự hình thành của Hội An, qua các bài viết như: Quảng Nam xưa; Minh Mạng và Thành phố Đà Nẵng; Quảng Nam, Đà Nẵng Xưa và Nay.

Không chỉ dừng ở đó, ông còn tìm tòi và giải thích nguồn gốc của những cái tên như Sài Gòn và sự phát triển của thành phố này, trong những bài viết Từ tuần ty Preikor đến Sài Gòn và Từ Sài Thị đến Sài Gòn.

Và bạn đọc cũng thấy tường tận hơn chân dung những người con ưu tú của xứ Quảng qua các bài viết của ông, những khía cạnh mà ít ai ngờ tới, đã được ông ghi lại đầy đủ và minh tường, qua các bài viết như: Phan Thanh Giản và Quảng Nam; Sự kiện Ông Ích Khiêm tự sát ở Bình Thuận; Huỳnh Thúc Kháng và Tiếng dân…
Những ai chưa hiểu về Quảng Nam sẽ được mở mang vốn hiểu biết, còn những người con của xứ này sẽ yêu thêm, biết thêm về vùng đất quê hương.

Tuyển tập Nguyễn Văn Xuân – Một người Quảng Nam sẽ cho bạn đọc những kiến thức bổ ích và thú vị về lịch sử, văn hóa, con người và các vùng đất, từ Quảng Nam cho tới Sài Gòn, từ vua Minh Mạng tới các nhà hoạt động ái quốc: Phan Thanh Giản, Huỳnh Thúc Kháng…

Đó là những nghiên cứu lịch sử để dựng lên một Quảng Nam xưa, hay đúng hơn là vạch ra cả một chặng đường lịch sử hình thành vùng đất Quảng Nam, từ thế kỷ XVI cho tới nay; từ khi là tỉnh quan tọng bậc nhất của nước Chiêm Thành cũ đến khi trở thành Quảng Nam.

Nguyễn Văn Xuân đã say sưa tìm kiếm, nghiên cứu lịch sử trong khi viết về mảnh đất quê hương. Không chỉ nghiên cứu về điều kiện tự nhiên hay kinh tế xã hội, ông còn lật lại lịch sử để phân tích vai trò của từng con người đã góp phần vào sự hình thành và phát triển của những vùng đất này. Như đề cập đến vai trò của Minh Mạng với sự hình thành và phát triển của thành phố Đà Nẵng. Theo đó, vua Minh Mạng đã tuần thú tới Đà Nẵng, bỏ thời gian thăm thú các nơi, tổ chức và phát triển chùa chiền, hang động… với những tên gọi tới tận ngày nay.

Rồi ông bàn tới cả văn hóa ẩm thực Quảng Nam, tính cách con người Quảng Nam, văn học của Quảng Nam, và những người con ưu tú của đất Quảng với một niềm say mê vô tận đối với mảnh đất quê mình.

Nhưng không chỉ có thế, ông còn đặt mảnh đất quê hương trong tương tác với những vùng đất khác, trong những thời đại và điều kiện khác. Đó là mối liên hệ với Sài Gòn, đó là sự hình thành của phố Hội, đó là vai trò kinh tế xã hội của thành phố Đà Nẵng… Đó là một tư duy lịch sử mới mẻ, cấp tiến, không chỉ nâng niu giá trị cũ, mà còn đặt vai trò trong thời đại mới lên vai mảnh đất cũ.

Cũng chính tư duy lịch sử cấp tiến đó, ông đề cập đến bản sắc dân tộc trong thời đổi mới, đó không phải là một điều mới mẻ mà đã bắt nguồn từ lịch sử, những nhà cách tân đã mạnh dạn trong việc phá bỏ lề thói cũ, tạo dựng nề nếp mới nhưng vẫn duy trì bản sắc dân tộc mình, trên tinh thần “không chỉ duy trì sâu sắc cho cái cũ có giá trị mà chính nó tạo nên tập tục cho các giá trị mới trở thành truyền thống mới để phát triển.”

Ông cũng khơi ra những mối oan khiên còn chưa gỡ giải của lịch sử, và đưa ra vấn đề phát triển kinh tế, thực thi pháp luật của các vùng miền qua các thời kỳ, và trong các phong trào đấu tranh chứ không chỉ là về chiến đấu. Bên cạnh đó, người đọc cũng có dịp cùng ông trải nghiệm những khoảnh khắc mơ mộng khi đắm mình trong không khí huyền ảo của những câu chuyện lịch sử, những áng văn thơ. Và hơn cả là một biển thông tin đã được tác giả khảo cứu, tìm tòi, nghiền ngẫm, để đưa đến cho người đọc một cách chân xác và ngắn gọn nhất.