Tiếng Việt Văn Việt Người Việt

Tiếng Việt, Văn Việt, Người Việt là tập hợp những bài viết được đăng rải rác trên báo chí từ năm 1982 – 2001 của giáo sư Cao Xuân Hạo do nhóm học trò cũ của ông sưu tầm, chọn lọc, hiệu đính, biên tập, sắp xếp lại thành một tập tạp văn chia một cách ước định thành ba phần:

• Tiếng Việt 
• Văn Việt
• Người Việt và văn hoá Việt

Tập sách này phản ánh những ý kiến của ông về một số vấn đề liên quan đến ngôn ngữ, văn học và văn hoá của dân tộc. Là một nhà Việt ngữ học lão thành, đương nhiên trung tâm chú ý của ông là những vấn đề của tiếng Việt, nhưng ngoài ra ông cũng quan tâm đến những vấn đề có liên quan xa gần với ngôn ngữ như văn học và văn hoá.

Hầu hết những văn bản được sưu tập trong cuốn sách này đều là những bài báo không có tính chất chuyên môn, không đòi hỏi một vốn tri thức gì chuyên biệt. Tác giả không có tham vọng trình bày những luận cứ thực sự khoa học. Vì vậy, Tiếng Việt, Văn Việt, Người Việt không chỉ là một cuốn sách dành cho sinh viên, giới nghiên cứu ngôn ngữ mà còn dành cho tất cả độc giả phổ thông, những ai yêu tiếng Việt.

Những ý kiến mà ông phát biểu trong tập sách này thường có một nét đặc trưng: nó rất ít khi trung hoà, cho nên thường gây nên trong lòng người đọc một phản ứng hoặc rất tích cực, hoặc rất tiêu cực. Người thì tán thuởng, người thì phản đối, chứ không mấy ai bình thản bỏ qua.

Sở dĩ như vậy chắc cũng vì bài vở của ông rất ít khi xuôi theo cái dòng chảy quen thuộc của số đông, những ý kiến được công luận tán đồng. Khá nhiều lời lẽ của ông nghe có phần chướng tai, tuy không bao giờ thô lỗ. Tuy nhiên, theo nhóm biên soạn sách-những người học trò của ông lại cho rằng: “Chúng tôi, những người làm việc gần ông, cũng không có một cảm giác khác. Nhưng chúng tôi đã quen với giọng văn của ông hơn các độc giả khác, và chúng tôi biết rằng những ý nghĩ của ông thường là kết quả của một quá trình khảo sát và suy ngẫm lâu dài, chứ không phải là của một cơn ngẫu hứng.”

Khá nhiều người có cảm giác là ông “cực đoan”. Thế nhưng, khi tiếp xúc với quyển sách này, độc giả sẽ thấy điều ngược lại. Ông hầu như bao giờ cũng có chừng mực, thậm chí cái chừng mực ấy còn chính xác đến mức chi li, và hầu hết những người thấy ông cực đoan đều là những người đã quá quen với những định kiến cực đoan ở phía ngược lại. Ngày nay, đã bắt đầu có nhiều độc giả tuy vẫn hoàn toàn nhất trí với những ý kiến của số đông nhưng vẫn sẵn sàng đón nhận những ý kiến mới mẻ và lạ tai để tham khảo và đánh giá thử. Vì thế, cuốn sách này được ra đời nhằm cung cấp đến người đọc những ý kiến có thể coi là “bạo phổi” nhưng mặt khác lại cũng có thể gợi ra những hướng suy nghĩ mới.