Cơm & Phở

Cơm và phở là tập hợp tiểu phẩm châm biếm của nhà văn Xuân Sách. Tiếp nối Từ từ rồi tính, Cơm và phở ra đời như một chuỗi những tiếng cười đáp lại hiện thực xã hội. Cuốn sách gồm khoảng 150 vở kịch ngắn, tập trung vào nhiều chủ đề như: thói hư tật xấu của con người, tệ tham nhũng, những suy đồi văn hóa trong cơ chế thị trường, những lẫn lộn về giá trị,…

Tiếng cười là liều thuốc bổ, tiếng cười cũng là thang thuốc đắng dã tật. Từ xa xưa, các truyện kể dân gian đã sử dụng tiếng cười để đả phá những thói hư tật xấu, những bất công xã hội. Xuân Sách – tác giả của tập thơ Chân dung nhà văn nổi tiếng mà nhiều người thuộc lòng – đã sử dụng công cụ ấy như một lời đáp đối với “những điều trông thấy” hôm nay.
Đối tượng đả kích của những tiểu phẩm này rất phong phú, từ đại gia vỡ nợ đến quan tham, từ kẻ tham tiền đến người háo danh vọng, tất cả đều bị lôi tuột cái mặt nạ giả dối đi, để lộ chân tướng không mấy ưa nhìn.
“Cái đáng cười là cái xấu.” (Aristoteles) Có cái xấu thâm căn cố đế trong con người, cũng có cái xấu do hoàn cảnh mà nảy sinh. Chúng đều là những khối u, mà nếu không được phát hiện, sẽ lớn dần lên trong cơ thể, dẫn đến những căn bệnh trầm kha khác. Thế nhưng chỉ ra tính xấu không phải là việc dễ dàng. Người ta vẫn nói “tốt khoe, xấu che” – chính thói quen che đậy này lại khiến cái xấu càng nảy nở. Người dám chỉ ra cái xấu, dù là của cá nhân, hay là của cộng đồng, cần sở hữu rất nhiều dũng cảm cũng như sự độ lượng, tế nhị và cái nhìn tích cực.
Xuân Sách đã sử dụng những cách rất duyên để chỉ ra cái xấu của con người: mượn tích xưa truyện cũ là một phương pháp, nói bóng gió, ẩn dụ cũng là một phương pháp. Từ những đối thoại nhiều khi bột phát, không kịp suy nghĩ, những khuyết điểm của nhân vật lộ ra, vừa khiến chúng ta cười, vừa khiến chúng ta suy ngẫm.
Đằng sau những tiểu phẩm hài rất vui ấy, là rất nhiều trăn trở và ước vọng của người sáng tạo. Nhà văn đã ra đi, để lại sau lưng một sự nghiệp đầy tiếng cười vui cho chúng ta luôn ghi nhớ việc nhìn nhận lại chính mình.