Quê Hương Tan Rã

Quê Hương Tan Rã là câu chuyện về sự sụp đổ của nhân vật chính Okonkwo và của cả nền văn hóa Ibo trong bối cảnh cuối thế kỷ 19 khi thực dân đã chạm tới mảnh đất quê hương anh.

Achebe đã dẫn chúng ta đi qua sự phức tạp của nền văn hóa Ibo, qua ý thức sâu sắc về công lý của bộ tộc đó, qua những luật lệ đôi khi quá khát máu và cả tinh thần trọng nam vừa cao quý vừa tai hại. Đến cuối truyện, khi nhà cầm quyền thực dân Anh đến và coi dân bản xứ như những kẻ mọi rợ, và Okonkwo treo cổ tự sát, chúng ta buộc phải thấy rằng thế giới này đã phạm một sai lầm khủng khiếp đến mức nào.

Lọt vào danh sách 100 tiểu thuyết vĩ đại nhất viết bằng tiếng Anh của tạp chí Time, Quê hương tan rã thực sự là một cuốn sách có sức mạnh to lớn có thể làm đảo lộn thế giới.

Cuốn sách gây choáng váng này thường được so sánh với những vở bi kịch Hy Lạp vĩ đại. Nó tự đặt mình trong cuộc đấu tranh kinh điển giữa chủ nghĩa truyền thống và làn sóng đổi thay, giữa lòng tự tôn, tình yêu không bờ bến với nền văn hóa quê hương và một sức mạnh mới tới có thể lật nhào tất cả. Đó chính là những thay đổi lớn lao trong xã hội khi người da trắng lần đầu tiên đặt chân lên đất châu Phi mà Chirua Achebe muốn gửi gắm.

Qua Quê hương tan rã, "Người cha của văn học châu Phi hiện đại" Achebe không chỉ dựng lại một châu lục sở hữu nền văn hóa phong phú, mà dường như, quan trọng hơn, sâu sắc hơn, Achebe còn đồng thời nhắc nhở đồng bào của ông về quá khứ của họ, và khẳng định rằng quá khứ ấy tuyệt vời hơn bao giờ hết.

Có thể nói, châu Phi "nợ" Achebe một ân tình. Vì sao vậy? Vì hồi đó, châu Phi vẫn chứa nhiều bí ẩn, chỉ được người da trắng giới thiệu ra thế giới bằng cách nào đó không thực sự chính xác và khách quan. Đáng tiếc thay, nhiều người dân châu Phi cùng thời với ông dễ dàng chấp nhận phán đoán của phương Tây rằng châu lục của họ thực sự không có lịch sử và cũng không có một nền văn hóa có giá trị. Achebe muốn thay đổi thực trạng đáng buồn ấy bằng... cách của riêng ông. Và Achebe đã thành công, Quê hương tan rã trở thành bước ngoặt của nền văn học châu Phi hiện đại.

Miêu tả lại thời khắc va chạm giữa nền văn hóa bản địa cổ truyền và văn hóa ngoại lai, bằng sự mộc mạc trải dài theo câu chữ, nếu không phải là Achebe, thì chẳng có thể là ai khác. Thứ ngôn ngữ trong sáng đó, dường như mang lại cho ta cảm giác ông không hề dụng công. Điều đó hẳn xuất phát từ tình yêu quê hương sâu đậm.

Một tác phẩm văn học xuất sắc là khi nó có thể gạt bỏ đi tất cả những giới hạn văn hóa để chạm đến một cốt lõi chung nhất: tính nhân văn. Đó cũng là lý do vì sao Quê hương tan rã ngay từ khi ra đời đã được xem là một tác phẩm văn chương kinh điển, được dịch ra hàng chục thứ tiếng và tiêu thụ tới 11 triệu bản.