Thị Xã Và Anh Lính

Tập truyện Thị Xã và Anh Lính của nhà văn Nguyễn Phan Hách gồm 25 truyện ngắn, là một bức tranh đa sắc màu, một lăng kính đa diện. Trong đó, có những tác phẩm đúng theo văn phong và lối kể chuyện hư cấu của truyện ngắn, lại có những tác phẩm mang chất tự sự khiến người đọc cảm giác nó như hồi kí của người viết. Nội dung tập truyện phong phú, phản ánh thói xấu của con người và xã hội, châm biếm bất cập chính sách, thể hiện sự lãng mạn giữa thời chiến, đề cao những nét văn hóa truyền thống… Một tập truyện mà độc giả xem hết truyện này sẽ tò mò truyện khác chứ không hề nhàm chán.

Chiến tranh là khốc liệt, là gắn với mưa bom lửa đạn, tàn phá chết chóc. Nhưng truyện ngắn Thị Xã và Anh Lính lại mang đến câu chuyện thực lãng mạn giữa hoang tàn đổ nát. Ở trận địa pháo cao xạ, người ta nhìn thấy “lợn ủn ỉn đi lại trong chiến hào, gà quang quác bên ụ pháo, trứng lăn chòng chành vì tiếng bom, hơi bom thổi xù lông gáy gà mẹ”, chân chất và đáng yêu như khung cảnh làng quê thanh bình. Người lính cũng mang tâm hồn thi vị, khi anh ta nhân giờ nghỉ mà vào thị xã đã bỏ hoang để tìm những gốc dạ lan hương mang về trồng bên công sự. Anh đang nhẩn nha dạo quanh những con đường, những căn nhà bị bom mìn phá hủy, nhàn nhã như đang tham quan một khu phố cổ đầy chất thơ. Tại đây, có lẽ, lần đầu anh lính biết đến rung động nam nữ, khi mà giữa khung cảnh thê lương ấy, bắt gặp cô gái ghé về thăm nhà cũ. Cảm xúc nơi người đọc cũng như anh lính hay cô gái, mông lung, luyến tiếc giây phút gặp gỡ.

Ở góc độ khác của cuộc đời, độc giả phải phì cười trong sự cay đắng, chứng kiến tình người bị đồng tiền chi phối, dẫu cho đó là tình nghĩa vợ chồng hay tình thân ruột thịt. Hoặc như đọc truyện ngắn Đất đai, người đọc có thể vừa cười mà vừa ấm ức thay cho nhân vật, chứng kiến một bộ phận quan chức đùa bỡn người dân như một trò đùa. Chuyện đã cũ, hay chỉ như mới hôm qua, hoặc là nhiễu nhương vẫn còn tồn tại đâu đó trong cuộc sống hiện tại khiến ta rùng mình.

Nhẹ nhàng hơn, những dòng văn đưa độc giả gặp gỡ một anh chàng si mê loài bướm, để rồi tính chiếm hữu mạnh mẽ của con người khiến mọi thứ tươi đẹp phải vụn vỡ. Cánh bướm màu lam phảng phất chất liêu trai mãng mạn.

Nhà văn còn táo bạo, mạnh tay sáng tác dựa trên các dữ kiện có thật để mang cả Bà chúa thơ Nôm Hồ Xuân Hương vào chuyện kể của mình. Độc giả có thể tin hoặc không. Nhưng ý nghĩa và truyền thống của tín ngưỡng phồn thực được miêu tả rất dí dỏm, rất đáng giá. Truyện giúp chúng ta nhìn nhận lại một quan điểm nghiên cứu từ lâu đời của dân tộc Việt Nam. Chúng ta tôn thờ tín ngưỡng phồn thực, sùng bái sự sinh sôi, đơm hoa kết trái, vốn là nguồn gốc của sự sống, chứ không phải cái khung Nho giáo o ép mà ta vẫn lầm tưởng đó là truyền thống thuần phong mỹ tục. Còn nhiều, nhiều nữa các câu chuyện đa diện đa sắc gói trong 25 truyện ngắn của tập Thị Xã và Anh Lính.