Gia Định Phong Cảnh Vịnh

Năm 1882, Trương Vĩnh Ký cho ấn hành hai tập sách nhỏ liên quan tới địa lý lịch sử Gia Định – Sài Gòn với bìa sách ghi rõ:

- Gia Định phong cảnh vịnh – Gia Định thất thủ vịnh, Saigon d’autrefois, P. J. B. Trương Vĩnh Ký chép ra chữ quốc ngữ và dẫn giải, Saigon, bản in nhà hàng, C. Guilland et Martinon, 1882, in – 8O, 16 pages.

- Kim Gia Định phong cảnh vịnh, Saigon d’aujourd’hui, P. J. B. Trương Vĩnh Ký chép ra chữ quốc ngữ và dẫn giải, Saigon, bản in nhà hàng C. Guilland et Martinon, 1882, in – 8O, 11 pages.

Hai tập sách đó – mà chúng ta vẫn giữ được nguyên bản – gồm ba bài vịnh do chính Trương Vĩnh Ký đặt tên:

- Cổ Gia Định phong cảnh vịnh.

- Gia Định thất thủ vịnh.

- Kim Gia Định phong cảnh vịnh.

Về Cổ Gia Định phong cảnh vịnh, các tác giả sách Sài Gòn – Gia Định qua thơ văn xưa đã khảo đính: “Hiện có ba bản:

- Bản Nôm chép tay trong cuốn Tập Thành của ông Vương Hồng Sển, đầu đề Gia Định phú, gồm 46 câu và một bài thơ thất ngôn bát cú.

- Bản phiên âm của Trương Vĩnh Ký trong cuốn Saigon d’autrefois đầu đề Cổ Gia Định phong cảnh vịnh gồm 23 câu (có chú thích).

- Bản phiên âm do Nguyễn Anh Tuấn sao lục trong Tạp chí Nam Phong số 77 tháng 11/1923, đầu đề Bài phú cổ Gia Định gồm 43 câu (có lời ghi chú của người sao)”.

Có lẽ bài này xưa chỉ có tên là Gia Định phú. Một thời gian lâu sau, Gia Định bị Pháp chiếm, bị phá bình địa để xây dựng một thành phố mới, thì bài ấy trở thành Bài phú cổ Gia Định hay Cổ Gia Định phong cảnh vịnh.

Trong ba bản văn trên, bản nào cũng có giá trị tham khảo, chúng tôi xin lựa tái bản bài Cổ Gia Định Phong Cảnh Vịnh của Trương Vĩnh Ký.

(Nguyễn Đình Đầu)