Mùi Hương - Chuyện Một Kẻ Giết Người

Mùi hương là tiểu thuyết đầu tay của Patrick Suskind. Cuốn sách trong 9 năm liền ở trong danh sách những sách bán chạy nhất không chỉ ở Đức và đã được dịch ra trên 46 thứ tiếng, ấn hành 15 triệu bản.

Trong những căn nhà ổ chuột của nước Pháp thế kỷ mười tám, Jean-Baptiste Grenouille sinh ra được trời phú cho một khứu giác siêu phàm về mùi hương. Từ nhỏ, Grenouille đã sống và giải mã những mùi vị của Paris, rồi đi học nghề với một người làm nước hoa nổi tiếng, và gã đã học được cái nghệ thuật cổ xưa về chiết xuất tinh dầu và cây cỏ. Nhưng cái thiên tài của Grenouille là ở chỗ gã không mãn ý mà dừng lại ở đó, gã trở nên ám ảnh với sự đánh hơi mùi vị của đồ vật, như là mì quả đấm bằng đồng thau và mùi gỗ mới cắt. Thế rồi một ngày gã hít ngửi được váng vất một mùi hương sẽ khiến gã lao vào một cuộc truy tầm kinh khủng hơn bao giờ hết để tạo ra một "mùi hương tối thượng" - mùi hương của một trinh nữ đẹp. Được kể với giọng điệu trần thuật sinh động đến ngỡ ngàng. Mùi hương chính là một câu chuyện đầy uy lực và ám ảnh về kẻ sát nhân và sự suy đồi nhục cảm.

Có thể nói Mùi hương là một tiểu thuyết khứu giác mà khi lần giở từng trang của nó, người đọc như được thu nhận trực tiếp những thông tin từ giác quan một cách sống động. Mùi hương cũng có thể là tiểu thuyết lịch sử nhưng đó hoàn toàn chỉ là một thể loại mà cuốn tiểu thuyết này vay mượn để làm nền cho câu chuyện thời hiện tại. Vì thế, Grenouille không hẳn là nhân vật chính của tiểu thuyết này, hắn chỉ là một thân xác chứa đựng nỗi ám ảnh quan trọng hơn cả bản thân hắn; nỗi ám ảnh về mùi hương ấy mới chính là đề tài thấm nhuần trong tác phẩm của Patrick Suskind.

Cũng giống như việc Grenouille cảm thấy khó khăn với ngôn từ khi “xác định những vật thể không có mùi, với ý nghĩa trừu tượng hoặc điều gì đó tương tự”, bản thân cuốn tiểu thuyết này tạo ra một thế giới về cơ bản là chỉ có những vấn đề trừu tượng mới được xem trọng. Cái mũi được người linh mục định nghĩa như là “bộ phận nguyên thủy của khứu giác, thứ giác quan căn bản nhất trong các giác quan”, với nguồn sức mạnh xuất hiện từ “những ngày vô thần đen tối nhất”; nhưng nó là thứ giác quan đã đâm chồi nẩy lộc trong Grenouille, thậm chí ngay cả khi hắn đang sống vào thời mà mọi người gọi là “khai sáng” và thông điệp vô ngôn của Mùi hương vẫn tiếp tục sinh sôi phát triển. Điểm cốt lõi của tiểu thuyết lịch sử xuất chúng này chính là nó bắt nguồn từ mối quan tâm đến thế giới đương đại. Đây không phải là tiểu thuyết lịch sử lãng mạn đơn thuần, tràn ngập những từ ngữ cổ và những vật dụng lạ, mà là sự suy tưởng về qui luật của cái chết, nỗi khao khát và sự thối rữa.

Nguyên nhân thất bại chính của các nhà văn khi viết tiểu thuyết lịch sử thường nằm ở việc họ chỉ cố gắng tái tạo lại không khí gần giống thời đại xưa. Tuy nhiên, điểm quan trọng lại nằm ở những chi tiết. Không có chi tiết, không vật thể nào có đời sống; một trong những niềm vui sướng khi đọc Mùi hương chính là thứ cảm giác không thể nhầm lẫn mách bảo ta rằng Suskind đã khéo léo sử dụng đúng những loại trái cây cần thiết cho tác phẩm và ông đã làm nghiên cứu nhọc công như thế nào ở một lĩnh vực còn chứa nhiều khía cạnh bí ẩn trong đời sống của người dân Pháp thế kỉ 18. Mùi hương là tiểu thuyết đầu tay của Patrick Suskind-ông cũng là một nhà soạn kịch-và quả thực là bằng tiểu thuyết lịch sử này ông đã gợi ra phương thức sống còn mới cho thể loại kịch.

Một điểm đặc biệt nữa của tiểu thuyết này là nó đại diện cho cách thức rũ bỏ sự bó buộc của chủ nghĩa tự nhiên truyền thống nhưng không sa đà vào cái bẫy thông thường của ý thức cá nhân theo “chủ nghĩa thể nghiệm” hay “chủ nghĩa hiện đại”. Mùi hương tự điều chỉnh cho phù hợp với chủ nghĩa hiện thực nhưng lại không có bất cứ mối liên hệ nào với xã hội cũng như sự quan sát tâm lí thông thường, tuy nhiên nó vẫn giữ được sức mạnh như một truyền thuyết hay truyện ngụ ngôn. Do đó, xét trên phương diện là một tiểu thuyết về nhân vật hay sự kiện, Mùi hương vẫn ở trạng thái thăm dò và chưa dứt khoát; tuy nhiên, xét trên phương diện là một tài liệu nghiên cứu công phu về tri giác và bản phân tích lịch sử, tác phẩm này vừa được thụ thai tốt vừa được chăm sóc kĩ lưỡng. Cũng giống như Grenouille có thể sản xuất ra loại nước luôn luôn khiến cho bất cứ ai cảm nhận được mùi hương ấy có cùng một phản ứng tức thời như nhau, Suskind tạo ra những từ ngữ mang đến ảo giác thỏa mãn vào một thời khắc khác khi hồi tưởng lại. Tên chế tạo nước hoa Grenouille đã trở thành một người tựa như tiểu thuyết gia, tạo nên những ảo ảnh trong không khí; nhưng bản thân Suskind chính là một người làm ra mùi hương cho ngôn ngữ. Đây là một tác phẩm đầu tay ấn tượng.