Sài Gòn Chợ Lớn Rong Chơi

Tên gọi Sài Gòn có từ bao giờ và nghĩa ra sao, qua lịch sử mấy trăm năm, đã thấy nhiều cuộc tranh luận gây cấn, đưa ra không ít lý lẽ công phu, mà éo le thay, đến nay vẫn chưa thể xác quyết chung cuộc.

Vậy thì, người Sài Gòn là như thế nào, chẳng thể nào chỉ ra cặn kẽ cho được, nhưng vẫn có người Sài Gòn đấy, không chỉ về phong thổ, nơi cư trú, hay hành chính, mà còn cả văn minh, văn hóa, tập quán, bản sắc và tâm tính…

Phân biệt hay định nghĩa thế nào là người Sài Gòn rất khó, nhưng nếu sống tại thành phố này đủ lâu, nhận ra được người Sài Gòn khá dễ…

Có người Sài Gòn nói giọng Bình Thuận, Phú Yên, Quảng Nam, Huế, rồi giọng Thanh - Nghệ - Tĩnh, rồi giọng Hà Nội, Hải Phòng, Hưng Yên, Bắc Giang… Có người Sài Gòn nói tiếng Hoa, tiếng Khmer, Chăm…, mà hình như, cả 54 dân tộc đều có đủ. Có người Sài Gòn chưa bao giờ có quốc tịch Việt Nam và chưa thông thạo tiếng Việt…

Từ những lý do nhì nhằng và cũng khá rõ ràng như vậy, nhà báo Nguyễn Hà đặt tôi viết loạt bài Người Sài Gòn cho tạp chí Sành Điệu từ đầu năm 2012. Yêu cầu không hề chơi chơi, vì mỗi số phải chọn hai nhân vật "cùng nghề và có vài điểm chung", người trước có thể đã chết, người sau thì còn trẻ. Riêng tựa đề thì phải bắt đầu bằng hai chữ Sài Gòn. Và cũng với lý do, tạp chí này nhìn chung nữ tính (theo hướng đông đảo giới nữ đọc), nên tôi được đề nghị viết về giới nam - nghĩa là người Sài Gòn "giống đực". Nhưng rồi sau một năm cấp tập, tôi dần cạn vốn, mà độc giả cũng ngán nam, tôi được đề nghị chuyển qua nữ giới, đi được hơn nửa năm 2013, thì tới phiên tạp chí ngán, dừng lại hẳn.

Khi tổ chức thành cuốn sách, tôi đắn đo rất nhiều về việc có nên bổ sung thêm nhân vật hay không, nhất là vài người đồng tính, lưỡng tính, "đa hệ" - vốn sinh sống và đóng góp cho Sài Gòn không ít điều tốt đẹp. Nhưng rồi nghĩ tới nghĩ lui, tôi vẫn muốn giữ cấu trúc liền mạch với tư duy như lúc viết, nên đành để dành nhiều nhân vật dự định cho tập 2, nếu tập 1 phát hành tốt đẹp. Chính vì vậy, hoàn toàn không phải do thiếu tôn trọng giới, mà vì ràng buộc kỹ thuật cấu thành ngay từ đầu, sách sẽ được đọc theo kiểu "tiền nam hậu nữ", ai thích nam đọc từ trước, ai thích nữ đọc từ sau. Đây là điều mà bản thân tôi thấy rất áy náy, mong quý độc giả, đặc biệt giới nữ và các giới khác hỷ xả lượng thứ.

Và cuối cùng, tại sao tôi chọn những người Sài Gòn như trong tập sách này, nếu phân trần ra, cũng có tiêu chí này kia, nhưng rồi thôi.

La Hán Hà Phòng, 1/11/2013

Có một Sài Gòn lạ lắm! Vì người ở đây hẳn lạ, bởi không phải ai cứ sinh ra và lớn lên ở vùng đất này thì đều là người Sài Gòn. Chỉ cần cảm thấy mình là dân Sài Gòn, thì là người Sài Gòn. Thế thôi! Cảm giác thì mơ hồ thật, nhưng buồn cười là, đôi khi nó còn chính xác hơn những định nghĩa đã nghiên cứu mòn cả thời gian.

Người ta đi đâu, đến đâu, gặp người Sài Gòn đều la lên: "Người Sài Gòn! Người Sài Gòn!" Thế, người Sài Gòn ra sao? Chi bằng chỉ ra ai là người Sài Gòn vậy. Sài Gòn Chợ Lớn rong chơi, thật hay làm sao, sẽ làm công việc đó.

Theo cuốn sách này thì:

Nhạc sĩ Tuấn Khanh là người Sài Gòn, anh đại diện cho dân Sài Gòn phản biện. Thẳng như ruột ngựa, chỉ mất mà chẳng được gì; mà nếu có thì bé tí teo. Vậy mà anh vẫn cứ nói. Lý do thì nghe rất dễ thương, vì Sài Gòn bao dung, phóng khoáng, thế nên bởi yêu nên cứ phản biện suốt thôi.

Thi sĩ Bùi Giáng cũng là người Sài Gòn, ông là một Sài Gòn du côn. Lang thang khắp chốn này, ông nhận ra Sài Gòn dễ sống nhất Việt Nam. "Kẻ điên" Bùi Giáng cả đời rong chơi, chắc ai cũng biết. Vì vậy, ông chắc chắn là "dân Sài Gòn chính cống".

Nhà văn Nguyễn Ngọc Tư cũng là người Sài Gòn nốt. Lạ hen! Sài Gòn buồn ghiền vì cô, hay vì chính Nguyễn Ngọc Tư tự trong mình đã mang dòng máu nơi này? Sài Gòn không cho ai điều gì mà nó không thích. Vật chất thì dễ, nhưng cảm tình thì không.

Cứ thế, ta có một Sài Gòn nức tiếng với hoa khôi "vết sẹo" Ngô Thanh Vân, một Sài Gòn xe ôm của thi sĩ Đồng Chuông Tử, một Sài Gòn xô bồ nơi nhiếp ảnh gia Trần Trung Lĩnh, một Sài Gòn vô tư bởi danh ca Tuyết Loan, một Sài Gòn sắt son ở nghệ sĩ Lê Cát Trọng Lý, và nhiều nhiều Sài Gòn khác nữa.

Sài Gòn Chợ Lớn rong chơi, qua mỗi nhân vật lại cho ta thấy nét đặc trưng tính cách về con người ở vùng đất trìu mến và đầy thú vị này. Một cách thể hiện khác lạ về dân Sài Gòn - những người mà ai đã trót yêu, sẽ không thể nào rời xa được...