Chiếc Lược Ngà

Mười truyện ngắn trong tuyển tập Chiếc lược ngà là mười điểm sáng trong số nhiều tác phẩm đặc sắc của nhà văn Nguyễn Quang Sáng. Những mẩu truyện được thuật bằng giọng dung dị, chân phương đậm chất Nam Bộ. Nội dung các câu chuyện có sự hài hước từ các trái khuấy của thời đổi mới, có sự đau đớn từ chiến tranh khốc liệt, có loại cảm xúc khóc cười đều không xong của những mâu thuẫn giai cấp giàu nghèo. Đặc biệt, nhà văn Nguyễn Quang Sáng rất tài tình trong việc mượn các chuyện kể không đâu vào đâu mà lại khắc họa sâu sắc xã hội nhiễu nhương bấy giờ. Tuy không chủ ý, nhưng là một nhà văn của thời kháng chiến, mười truyện ngắn trong tập truyện đều phảng phất chủ đề của nền văn học cách mạng.

• Con chim vàng
• Chiếc lược ngà
• Con gà trống
• Tôi thích làm vua
• Con chim quên tiếng hót
• Con mèo của Foujita
• Bài học tuổi thơ
• Con Ma Da
• Dân chơi
• Đạo tưởng

Bên cạnh hai truyện ngắn đã quá quen thuộc với những ai từng trải qua thời phổ thông: Chiếc lược ngà và Con gà trống, thì các câu chuyện còn lại cũng đặc sắc cả về văn phong kể chuyện gần gũi và từng tầng ý nghĩa nhân văn sâu xa.

Con chim vàng vấn vít trong tâm trí người đọc một cảm giác bất nhẫn, thương cảm cho vật và cho người. Ta nhìn thấy rồi lại tự hỏi, liệu có phải vì thời cuộc khiến số phận một người nhỏ nhoi rẻ rúng đến như vậy? Vẫn là chuyện về một chú chim, Con chim quên tiếng hót thực càng khiến người đọc xót xa hơn.

Tôi thích làm vua đưa vào chân lí hiện thực cuộc sống một cách rất nhẹ nhàng nhưng thấm thía đối với ai đã lăn lộn với đời. Bài học tuổi thơ như câu chuyện phiếm chép lại cuộc đối thoại giữa con trai và ông bố, để rồi mạch cảm xúc chững lại và vỡ òa, khi câu chuyện phiếm bỗng chốc hóa thành bài học sâu sắc khó quên. Tuy nhiên, với một nhà văn, có đúng là “sáng tạo không đồng nghĩa với bịa đặt”?

Bạn nghĩ rằng, kể chuyện thì phải có đầu có đuôi, lớp lang thứ tự mới thu hút được người nghe. Quy tắc đó hoàn toàn không phù hợp với nhà văn. Bởi trong Con mèo của Foujita, ông dắt người đọc đi vòng vèo, thậm chí là nhảy cóc không có trật tự, nhưng chúng ta vẫn chăm chú dõi theo lời kể của nhân vật.

Nếu mê tín dị đoan đáng bị phê phán, lên án, thì Đạo tưởng là một trong các trường hợp ngoại lệ, cả trong đời thật lẫn ngòi bút của nhà văn. Độc giả sẽ thấy thương xót, nể phục, tiếc rẻ hay thậm chí thấy buồn cười vì một con người can đảm đứng dậy kháng Pháp, nhưng tư tưởng còn quá ngây ngô thiển cận.

Những mẩu truyện được tuyển chọn vào tập Chiếc lược ngà sẽ đưa độc giả đến nhiều trạng thái cảm xúc khác nhau. Và tư tưởng chung của các tác phẩm hướng đến tính giáo dục, nhân văn, giúp người đọc rút ra được nhiều bài học vẫn luôn đúng ở mọi thời kì, mọi hoàn cảnh.