Nhật Ký Người Ở Lại

Quang và Vân quen nhau một cách tình cờ, thương nhau mà không dám nói. Quang thuộc nhóm người “ở lại”, tức là cán bộ nằm vùng sau hiệp định Geneve. Tình yêu giữa hai người họ đã nhận được sự ủng hộ của mọi người, mẹ Quang đã định ngày cưới: ngày 28. Thế nhưng cái ngày ấy cứ phải lùi dần, lùi dần, vì cuộc chiến tranh ngày càng trở nên khốc liệt hơn, kẻ thù ngày một nham hiểm hơn. Chúng đã đẩy Quang vào thế phải lựa chọn: hạnh phúc riêng và sự an toàn của đồng đội. Như một chiến sĩ chân chính, Quang đã lựa chọn hy sinh bản thân, vì anh em đồng chí, mà cũng là vì người anh yêu.

Nằm trong loạt tác phẩm ở thời kỳ đầu của Nguyễn Quang Sáng, Nhật ký người ở lại đã góp phần khá lớn trong việc tạo dựng tên tuổi nhà văn. Viết về mảnh đất Nam Bộ thân yêu, về những tháng ngày nóng bỏng mà chính ông vừa trải qua, Nguyễn Quang Sáng đã đưa vào tác phẩm của mình nhịp chuyển động gấp gáp, quyết liệt của thời đại.

Câu chuyện chiến tranh không che lấp, mà hòa quyện, tôn vinh câu chuyện tình yêu. Giống như những mối tình thời chiến khác, tình cảm giữa Quang và Vân trong sáng, giản dị, mà luôn phải chịu những ngăn cách về thời gian, không gian. Gặp nhau chốc lát rồi họ lại phải xa nhau, Quang dấn thân vào chốn hiểm nguy, còn Vân thì phải chịu đựng bao điều tiếng từ dư luận. Chi tiết cô phải giả bệnh không thể sinh con, giả đeo bùa để tránh người ta theo đuổi vừa cảm động, vừa đáng thương.

Hy vọng duy nhất của những đôi lứa yêu nhau là hòa bình, độc lập. Họ chờ cho đến ngày đó để niềm vui sum họp được trọn vẹn. Điều ước hết sức bình dị với thời bình, nhưng trong hoàn cảnh ấy, lại khó bề thực hiện. Quang và Vân đã hy sinh hạnh phúc riêng tư để cứu sống rất nhiều đồng chí của mình. Câu chuyện tình yêu của họ đã không có một cái kết như mong đợi, nhưng là một cái kết khiến ta ngưỡng mộ và cảm phục.

Nhật ký người ở lại chân thực và xúc động, bởi nó được viết dưới dạng nhật ký lồng trong truyện. Tác phẩm có sự xen kẽ, luân phiên giữa nhiều điểm nhìn khác nhau. Điểm nhìn của người trong cuộc qua trang nhật ký, điểm nhìn của người kể chuyện, của các nhân vật khác. Sự đan xen giữa những lời kể vừa chủ quan vừa khách quan tạo cho câu chuyện những dấu ấn sinh động, chân thực.