Phải Sống

"Bản chuyển ngữ từ tiếng Anh sang tiếng Việt này rất quan trọng đối với tôi, vì Việt Nam là mảnh đất nơi tôi đã sinh ra, là quê nhà yêu dấu của tôi, và cũng là nơi mà tổ tiên của tôi đã lưu dấu, trên mỗi tấc đất, mỗi dòng sông hay mỗi ngọn núi. Tôi luôn muốn bày tỏ tấm lòng biết ơn đối với họ, những người đã dành cả cuộc đời hi sinh cho con cháu, để chúng tôi có được cuộc sống tươi đẹp ngày hôm nay.

Kể lại câu chuyện cuộc đời mình cho đồng bào nơi quê nhà, đó là một điều mang nhiều ý nghĩa đối với tôi. Như một món quà tôi muốn trao tặng thế giới này.

Qua câu chuyện về một bé gái mồ côi ở Việt Nam, tôi muốn khơi gợi trong lòng mỗi người sự suy ngẫm về cảnh ngộ của tất cả những người mồ côi trên thế giới, và hơn hết là niềm suy tư về những cuộc chiến tàn khốc mỗi ngày, mỗi giờ vẫn đẩy người ta vào hoàn cảnh ấy. Khi chúng ta đã học cách thấu hiểu, chấp nhận và cảm thông cho người khác, đó cũng là khi chúng ta biết yêu thương cả thế giới quanh mình. Vì lẽ đó, Phải sống là một quyển sách đáng đọc, có thể xem như một tài liệu tham khảo trong các lớp học – nơi khởi nguồn cho những thay đổi tốt đẹp mãi về sau này.

Lẽ ra tôi nên bắt đầu câu chuyện khi tôi mới sinh ra, nhưng tôi không biết chính xác đó là khi nào, còn những người có thể cho tôi biết thì đã qua đời cả, và thế giới mà chúng tôi cùng chia sẻ cũng không còn nữa. Mà cũng chẳng quan trọng. Chuyện của chúng tôi là một câu chuyện cũ rích, lặp lại mỗi ngày ở những vùng chiến khắp nơi trên thế giới. Những người mồ côi tạo thành một gia đình lớn, và những thành viên trong gia đình này rất hiếm khi ở cùng nhau. Chúng tôi chỉ biết những người đã nắm lấy tay mình.

Chúng tôi đã nắm tay nhau đi qua hết những tháng ngày đó, những tháng ngày nhọc nhằn, những tháng ngày cay đắng. Nhưng dù có bất cứ chuyện gì xảy ra với tôi, sớm hay muộn, thời gian cũng đến hồi cáo chung, và nỗi đau khổ này, dù sao đi nữa, cuối cùng cũng sẽ bị quên lãng.

Do đó, cuốn hồi ký này ra đời. Nơi rồi đây tôi sẽ gửi lại ký ức của mình, và câu chuyện riêng tư của tôi sẽ trở thành tài sản ký ức chung của nhân loại.

Tôi đến với cuộc đời này, đâu đó trong những năm tháng xô lệch vào thập niên sáu mươi của thế kỷ đã trôi tuột khỏi tay chúng ta, và đối với tôi, một thế giới dù biến mất nhưng dư âm của nó vẫn còn vương vấn mãi, nên tôi bắt mình phải dừng lại, hít một hơi thật sâu, suy ngẫm lại những gì tôi đang trải qua. Bởi tôi biết, để đủ sức bước vào thế giới quá khứ ấy, để trở về vùng đất bị quên lãng ấy, tôi cần có nhiều thứ hơn ngoài sự can đảm.

Nhớ, đối với tôi là một cực hình. Gần sáu mươi năm sống trên cõi đời này, tôi đã tập cách để quên, nhưng rồi tôi nhận ra rằng ký ức không tuân theo sự điều khiển của mình, rằng mọi thứ rồi cũng sẽ như thế, tôi không chịu nhìn vào nó không có nghĩa là nó sẽ biến mất, nó vẫn ở đó, mãi mãi ở đó. Nó đang chờ tôi giải quyết những món nợ quá khứ.

Chỉ khi nào tôi giải quyết xong, tôi và ký ức mới giải thoát được cho nhau.

Tôi sợ những dòng riêng tư của tôi sẽ ảnh hưởng đến bạn, những độc giả của tôi. Để đi xuyên suốt được cuốn sách này, bạn cũng cần rất nhiều can đảm, như chính tôi ngày xưa vậy.

Nhưng cũng giống như chính tôi ngày xưa, hành trình của bạn lần này sẽ không cô độc, bởi tôi sẽ nắm tay bạn, như những con người ngày xưa từng nắm lấy bàn tay tôi. Những bàn tay xuyên qua chiến tranh, những bàn tay nối ngắn hận thù, tổn thương.

Thỉnh thoảng những bàn tay ấy cũng chẳng dịu dàng gì, chúng mạnh mẽ như một cú tát, những cú tát dạy tôi bài học: PHẢI SỐNG!"

Trích Lời Tựa

Phải Sống (Hành trình từ Chiến tranh đến Tự do của một bé gái mồ côi) là một cuốn hồi ký kể về cuộc đời nhiều mất mát, đau thương của tác giả Vân B. Choat nhưng thay vì đầu hàng số phận, cô vẫn luôn nỗ lực để sống và vươn lên hết lần này đến lần khác.

Ngôi mộ không phải là mục đích của cuộc đời

"Con sẽ sống bởi vì con là một người con gái và là một người chị, và ngôi mô không phải là mục đích của con.” (tr.221)

Đối với một đứa trẻ mồ côi từ khi lên 4 trong chiến tranh, việc có thể sống sót thôi đã là một kỳ tích. Nhưng Vân Bích Choat còn làm được hơn thế nữa khi cô luôn mạnh mẽ, đầy nghị lực để không chỉ sống mà còn sống tử tế và đạt được nhiều thành công. Giờ đây, Vân viết Phải Sống như một lời khích lệ cho những ai đang cảm thấy tồi tệ trước cuộc sống khó khăn.

Cuộc đời đã nợ Vân quá nhiều khi an bài cho cô một số phận là sự cộng gộp những bất hạnh của mọi đứa trẻ mồ côi nói chung và của những đứa trẻ mồ côi do chiến tranh nói riêng trên khắp thế giới này. Những ký ức đầy ám ảnh về chiến tranh, sự đói nghèo, những trận bạo hành, lạm dụng của bác dâu, của dượng; hay trận đụng xe kinh hoàng từng hủy hoại khuôn mặt cô,... Những “cơn ác mộng”, những Con Quái Vật ấy cứ thi nhau đổ trút xuống đời Vân, không cho cô có ít thời gian “nghỉ giữa hiệp” nào để lấy lại sức, tiếp tục chiến đấu. Và sự ghẻ lạnh của họ hàng, sự dè bỉu, khinh rẻ của người đời dành cho trẻ mồ côi vẫn luôn song hành cùng Vân kể cả trong những khoảng lặng ngắn ngủi giữa hàng loạt biến cố.

Không dừng lại ở đó, số phận lại có ý khác khi để cho một đứa trẻ với “ba ngôi sao chiến trận” xứng đáng được nghỉ ngơi tiếp tục bị dày vò bởi những trận bạo hành, sự day dứt về bà ngoại bị bỏ lại quê nhà kể cả khi Vân đã đặt chân đến Mỹ. Và thường thì, nếu một người có tuổi thơ bất hạnh, họ sẽ được Trời “đền” lại cho một người chồng tuyệt vời, một gia đình riêng hạnh phúc. Vân cũng có một và chỉ một mối tình khiến cô có thể viết ra hẳn một cuốn tiểu thuyết lãng mạn. Nhưng không có gì kéo dài mãi mãi, và hạnh phúc có thể biến thành nỗi đau chỉ trong một chớp mắt. Người yêu từ thời Trung học, người chồng tuyệt vời của cô sớm ra đi với căn bệnh nan y, để lại cho cô 2 đứa con trai thơ dại. Dù vậy, chưa bao giờ chúng ta thấy chút suy nghĩ từ bỏ cuộc sống nào ở người phụ nữ kiên cường này. Một mình nuôi dạy 2 con trưởng thành, cố gắng học tập, làm việc và đạt được nhiều thành công. Đó, là lời đáp trả tốt nhất của cô đối với nghịch cảnh đời mình.

Không chỉ vậy, ở Vân còn có một điều khiến chúng ta khâm phục đó là cách cô nhìn cuộc đời và hành xử một cách đầy lý trí, tỉnh táo, cứng rắn nhưng không tuyệt tình, sắt đá. Trong vô vàn những tháng năm đau thương đó, Vân vẫn nhặt nhạnh ra được những mẩu kí ức hạnh phúc, yên bình hiếm hoi và lưu giữ trong tim tựa như cách cô cất giữ hình của cha mẹ cho đến tận bây giờ dẫu có những lúc tưởng chừng không biết phải đi đâu về đâu và đến cả tính mạng mình cũng không có gì bảo đảm. Cô vẫn sống, vẫn yêu thương bà ngoại và các anh em, vẫn bảo vệ em gái mình và chống trả lại nghịch cảnh một cách đầy quyết liệt, cứng cỏi. Còn với những bàn tay từng nắm lấy tay mình, dẫu thỉnh thoảng những bàn tay ấy cũng chẳng dịu dàng gì, cô vẫn luôn biết ơn và đủ bao dung để hiểu cho những nỗi đau, khó khăn đã biến họ thành Quái Vật dù họ không muốn thế.

Không hận người, không trách đời, không đổ lỗi cho hoàn cảnh và luôn cố gắng sống tốt với tất cả sự mạnh mẽ, nghị lực, sự lạc quan là những gì chúng ta có thể tìm được trong Phải Sống - Hành trình từ Chiến tranh đến Tự do của một bé gái mồ côi. Nếu cha mẹ vẫn còn bên chúng ta hay ít nhất là còn có một người để yêu thương, một người thân hay một mái nhà để nương náu thì chúng ta đã quá may mắn và đừng tuyệt vọng, hãy xốc lại tinh thần để đương đầu với mọi khổ đau, khó khăn trong đời.

Phải Sống, vì chết chưa bao giờ là mục đích của đời người!